مدار ساده کنترل نور لامپ با پتانسیومتر

فتنه چیست؟ و نشانه هاى آن کدام است؟
«فتنه» واژه اى است که همه از آن وحشت دارند و نتیجه آن را شوم و ناگوار مى دانند، ولى فتنه چیست؟ و نشانه هاى آن کدام است؟ امام(علیه السلام) در این خطبه، هم نشانه هاى فتنه را بیان فرمود و هم تعریف آن را با تکیه بر این نشانه ها، روشن ساخته است.
فتنه به حوادث پیچیده اى مى گویند که ماهیّت آن روشن نیست; ظاهرى فریبنده دارد و باطنى مملوّ از فساد; جوامع انسانى را به بى نظمى، تباهى، عداوت، دشمنى، جنگ و خونریزى، و فساد اموال و اعراض مى کشاند. و از همه بدتر این که قابل کنترل نیست.
غالباً، در ابتدا چهره حق به جانبى دارد و ساده اندیشان را به دنبال خود مى کشاند و تا مردم از ماهیّت آن آگاه شوند، ضربات خود را بر همه چیز وارد ساخته است.
فتنه ها، هیچ قانونى را به رسمیّت نمى شناسند; ممکن است در یک شهر همه چیز را به آتش کشد و در کنار آن شهر دیگرى باشد که در امان بماند. فتنه همان گونه که امام(علیه السلام) در فراز بالا بیان فرمود، مانند گِردباد است که همه چیز را با خود مى چرخاند و مى برد و گاه دیده شده گردبادهاى سنگین، انسانها، حتّى اتومبیل را از جا کنده و به آسمان برده و به هر سو پرتاب مى کنند!! فتنه ها نیز با شخصیّت هاى بزرگ اجتماعى، دینى، علمى و سیاسى و با اموال مردم و سرمایه هاى جامعه، همین کار را مى کند.
فتنه چطور رخ میدهد؟
مى دانیم گردبادها بر اثر وزشِ دو جبهه قوىّ باد در دو جهت مخالف، پیدا مى شود; یعنى دو جبهه مخالف در هم مى پیچند و به گرد هم مى گردند و گردباد را به وجود مى آورند; فتنه ها نیز بیشتر از اختلافات بر مى خیزد; آنگاه که دو جناح، بى فکر و بى مطالعه، بى رحمانه به جان هم مى افتند، فضاى جامعه را تیره و تار مى سازند، نتیجه اش آن است که گردبادهاى حوادث و ناامنى، همه چیز را از بیخ و بن مى کند و نابود مى سازد!
به همین دلیل، در برابر حوادث اجتماعى باید خوش بینى ها را تا حدّى کنار گذاشت و درباره کسانى که روى صحنه و پشت صحنه هستند، دقّت کرد و سوابق آنها را بررسى نمود و اگر فتنه اى در کار است، مردم را با خبر ساخت و این وظیفه اندیشمندان هر جامعه است.
فتنه های زمانی حضرت علی ع
جنگ هایى که در دوران حکومت امیر مؤمنان على(علیه السلام) به وقوع پیوست، هر کدام نمونه بارزى از فتنه بود; در «جنگ جمل»، «عایشه» همسر پیامبر(صلى الله علیه وآله) را بر شتر سوار کردند و دو نفر از صحابه پیامبر ( که سوابق نسبتاً خوبى در اسلام داشتند ) بر اثر هوا و هوس و وسوسه هاى شیطان آتش فتنه را بر افروختند و نخستین بانگ اختلاف را در امّت اسلامى سر دادند; در این میان، نزدیک به بیست هزار نفر از مسلمانان در این آتش فتنه سوختند و خانه هاى زیادى ویران شد. تا آن که با تدبیر امیرمؤمنان على(علیه السلام) آتش فتنه خاموش گشت.
فتنه «شامیان» و «جنگ صفّین» و ادّعاى واهى خونخواهى عثمان و بر سرِ نیزه کردن قرآن ها نمونه دیگرى از این فتنه ها بود و هنوز شعله آن خاموش نشده بود، فتنه سومى از آن برخاست! گروهى از متنسّکان جاهل و متعبّدان بى فکر، زیر پوشش «حکم فقط حکم خداست»( لاَحُکْمَ إَلاَّ للهِ ) آتش جنگ نهروان را برافروختند.
دقّت در این نمونه هاى عینى، مى تواند تمام ویژگیهاى فتنه را که امام(علیه السلام) در این خطبه بیان کرده، عملا به انسان بیاموزد.
به دنبال پیشگوییهایى که امام(علیه السلام) از حوادث سخت و دردناک آینده در بخش گذشته خطبه فرمود، در این بخش به یاران خود دستوراتى مى دهد که آنها از خطرات این حوادث محفوظ دارد.
نخست مى فرماید: «اى مردم! افسار این حیوانات (اشاره به فتنه هاست) را که بارهاى سنگینى بر پشت دارند از دست خود رها سازید»; (أَیُّهَا النَّاسُ، أَلْقُوا هذِهِ الاَْزِمَّهَ(۱) الَّتِی تَحْمِلُ ظُهُورُهَا الاَْثْقَالَ مِنْ أَیْدِیکُمْ).
این جمله کنایه از این است که حوادثى در اطراف شما رخ مى دهد که بارهاى فتنه و فساد را بر دوش دارند، شما رهبرى آنها را به عهده نگیرید و به پیشرفت آن کمک نکنید و در واقع دستور قرآن مجید را به آنها یادآور مى شود که مى فرماید: «(وَلاَ تَعَاوَنُوا عَلَى الاِْثْمِ وَالْعُدْوَانِ); همکارى و کمک به گناه و تجاوز بر دیگران، نکنید».(۲)
سپس مى افزاید: «هرگز از اطراف پیشواى خود پراکنده نشوید که سرانجام، خویشتن را به موجب اعمال خود نکوهش خواهید کرد، خود را در آتش فتنه اى که در پیش است نیفکنید و از مسیر آن دورى گزینید. وسط راه را براى عبور آن، باز گذارید»; (وَ لاَ تَصَدَّعُوا(۳) عَلَى سُلْطَانِکُمْ فَتَذُمُّوا غِبَّ(۴) فِعَالِکُمْ. وَ لاَ تَقْتَحِمُوا(۵) مَا اسْتَقْبَلْتُمْ مِنْ فَوْرِ(۶) نَارِ الْفِتْنَهِ، وَ أَمِیطُوا(۷) عَنْ سَنَنِهَا(۸)، وَ خَلُّوا قَصْدَ السَّبِیلِ(۹) لَهَا).
این سخن اشاره به آن است که اگر مردم با فتنه ها همکارى نکنند و نه تنها وارد فتنه نشوند، بلکه از آن دورى گزینند و راه را براى عبور آن باز بگذارند، ضایعاتش بسیار کمتر است; درست مانند سیلاب عظیمى که مردم توانایى بر کنترل آن ندارند; ولى اگر راه آن را باز گذارند که به درّه ها و دشت ها سرازیر شود ضایعاتش کمتر از آن است که وارد آن شوند و در درون آن قرار گیرند.
آن گاه در ادامه به ذکر علّت پرداخته، مى فرماید: «به جانم سوگند! مؤمنان (اگر خود را کنار نکشند) هلاک مى شوند; اما غیر مسلمانان از آن جان سالم به در مى برند»; (فَقَدْ لَعَمْرِی یَهْلِکُ فِی لَهَبِهَا الْمُؤْمِنُ، وَ یَسْلَمُ فِیهَا غَیْرُ الْمُسْلِمِ).
اشاره به اینکه موج فتنه به قدرى قوى است که مؤمنان اگر بخواهند با آن به مقابله برخیزند نابود مى شوند و غیر آنها که خود را کنار مى کشند سالم مى مانند. در چنین مواردى نباید نیروها را بیهوده از دست داد، بلکه باید آنها را حفظ کرد و منتظر فرصت مناسب بود. این همان چیزى است که فلسفه اصلى تقیّه را در مسائل دینى و اجتماعى و سیاسى تشکیل مى دهد، حفظ نیروها و انتظار فرصت.
در پایان خطبه امام(علیه السلام) اشاره به موقعیت خود مى کند تا غافلان بیدار شوند و از وجود پرفیض او بهره گیرند، مى فرماید: «مَثَل من در میان شما همچون چراغ در تاریکى است که هر کس در ظلمت قرار گیرد از نور آن بهره مى برد. اى مردم بشنوید و سخنانم را حفظ کنید و گوشهاى قلب خود را آماده سازید تا کلامم را کاملا بفهمید»; (إِنَّمَا مَثَلی بَیْنَکُمْ کَمَثَلِ السِّرَاجِ فِی الظُّلْمَهِ، یَسْتَضِیءُ بِهِ مَنْ وَلَجَهَا. فَاسْمَعُوا أَیُّهَا النَّاسُ وَعُوا(۱۰)، وَ أَحْضِرُوا آذَانَ قُلُوبِکُمْ تَفْهَمُوا).
آرى امام(علیه السلام) هنگامى که حوادث تلخ آینده و ظلمات فتنه ها را پیش بینى مى کند راه نجات آن را نیز نشان مى دهد و مى فرماید: اگر سخنانى را که من مى گویم به خوبى بشنوید و حفظ کنید و دقیقاً در آن بیندیشید براى نجات شما از شرّ اشرار و فتنه هاى فتنه جویان بسیار مؤثر است.
امام(علیه السلام) در اینجا وجود خود را به چراغى پرنور در میان امواج ظلمت، تشبیه کرده و به مردم دستور مى دهد به سوى این چراغ بیایند و در حوزه پرتوافشانى آن قرار گیرند. نخست دستور مى دهند سخنان را بشنوند و نگهدارى کنند. سپس فرمان مى دهد که درباره آن تعمق نمایند و حقیقت آن را درک کنند (و این است تفاوت مفهوم جمله «فَاسْمَعُوا أَیُّهَا النَّاسُ وَعُوا» با جمله «وَ أَحْضِرُوا آذَانَ قُلُوبِکُمْ تَفْهَمُوا» که یکى شنیدن و درک کردن و نگهدارى نمودن و دیگرى دقت کردن و به عمق آن رسیدن را مى گوید).
راههاى شناخت حق و باطل
راههاى شناخت حق و باطل بسیار است مهم آن است که انسان تصمیم بر شناخت بگیرد و با شجاعت و دقت پیش برود.
یکى از این طرق همان است که مولا على (علیه السلام) در خطبه بالا به آن اشاره فرموده است و آن استفاده از مطالعه اضداد است. هنگامى که انسان سرنوشتت شوم گروهى را مى بیند که در میان انواع اشتباهات و خطاها و بدبختیها غوطه ورند به خوبى مى فهمد، که راه صحیح از راه آنها جداست. و اگر مى خواهد در راه حق گام بگذارد باید اصولى را که آنها بر آن تکیه کرده اند رها کند، ادب را از بى ادبان بیاموزد و عدالت را از ظالمان، و پاکى را از ناپاکان.
گاه تصور مى شود که این خطبه، با آنچه در عبارت دیگرى از امام (علیه السلام) آمده است که به «حارث همدانى» فرمود : «إنَّ دِیْنَ اللهِ لاَ یُعْرَفُ بِالرِّجَالِ بَلْ بِآیَهِ الْحَقِِّ فَاعْرِفْ الْحَقَّ تَعْرِفْ اَهْلَه; دین خدا را به وسیله اشخاص نمى توان شناخت بلکه به نشانه هاى روشن حق باید شناخت بنابراین حق را بشناس تا اهل آن را بشناسى»(۱).
ولى این هر دو صحیح است اما هر کدام در جایى، در آن جا که حق به روشنى شناخته مى شود شخصیت افراد رابا معیار آن باید شناخت، آنها که با حق هماهنگ ترندد درستکار، و آنها که ناهماهنگ ترند بدکارانند، در این جا اشخاص را با معیار حق مى شناسیم و آن جا که افراد به خوبى شناخته شده اند و طریق حق مخفى وناشناخته است باید حق و باطل را به وسیله آنها از هم تشخیص دهیم، مثلاً هنگامى که عمّار یاسر و ابو جهل را در مقابل هم مى بینیم به خوبى مى دانیم روش عمّار روش حق است وروش هاى ابو جهل ها روش هاى باطلى است.
گاه، هم شناختن اشخاص مشکل مى شود و هم شناختن حق، در این جا به دوستان و هواداران آن افراد نگاه مى کنیم اگر فرضاً در شخصیت معاویه شک کردیم وو دیدیم اطرافیان او جمعى منافق، دنیاپرستانى همچون عمروعاص و مطرودان عصر پیامبر (صلى الله علیه وآله) و بازماندگان دوران جاهلیتند به خوبى مى توان او را شناخت.
کوتاه سخن این که شناخت حق و باطل طرق مختلفى دارد که در هر مورد باید از طریق مناسب آن استفاده کرد.